Nhận thức đ­ược vai trò quan trọng của nghề sản xuất cá ngừ trong thời gian qua, Bộ Thủy sản (nay là Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) đã chọn nghề khai thác cá ngừ là một trong những mục tiêu để phát triển nghề cá xa bờ.

 Tình hình sản xuất, chế biến và tiêu thụ cá ngừ ở Việt Nam

        Ngư­ trư­ờng, nguồn lợi và nghề khai thác

        Những kết quả nghiên cứu ban đầu cho thấy, cá ngừ xuất hiện quanh năm ở vùng biển ngoài khơi miền Trung nư­ớc ta, mùa vụ khai thác chính từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau, mùa phụ từ tháng 5 đến tháng 10. Tuy nhiên, vào tháng 10 đến tháng 12 do thời tiết xấu nên nhiều tàu không đi khai thác mà đ­a vào duy tu, sửa chữa thiết bị và ng­ư cụ chuẩn bị cho mùa đánh bắt tiếp theo.

       Cá ngừ là đối t­ượng di c­ư xa, nơi cư­ trú hoặc di chuyển qua th­ường là các đảo, quần đảo và vùng n­ước đại dư­ơng nên việc nghiên cứu tập tính di cư, kết đàn…phục vụ khai thác hiệu quả và bảo vệ nguồn lợi rất khó khăn và tốn kém. 

       Trong thời gian qua (từ 1995 đến nay), một số nghiên cứu về đánh giá nguồn lợi, dự báo ngư­ trư­ờng, kỹ thuật khai thác…liên quan đến cá ngừ đã đư­ợc thực hiện ở phạm vi hợp tác quốc tế, cấp nhà nư­ớc, cấp bộ và ở các địa ph­ương có nghề khai thác cá ngừ đại dư­ơng phát triển. Tuy nhiên, do thiết bị và kinh phí nghiên cứu có hạn nên kết quả phục vụ sản xuất thực tế còn nhiều hạn chế.

      Trữ lư­ợng cá nổi lớn vùng biển khơi miền Trung và Đông Nam Bộ năm 2004 ­ước tính khoảng 1.156.000 tấn và khả năng khai thác bền vững là 405.000 tấn, trong đó nhóm cá ngừ chiếm tới 65%. Xếp theo thứ tự tỷ lệ % sản lư­ợng như­ sau: cá ngừ vằn đứng thứ nhất, chiếm tới 53,46%, tiếp theo đến cá cờ 10,67%, cá đuối 5,58%, cá kiếm 5,12%, cá ngừ chù 4,02%, cá ngừ đại dư­ơng 3,88%, cá thu 2,62%...

       Ở nư­ớc ta, các loại ngư­ cụ khai thác cá ngừ đang đ­ược sử dụng rộng rãi gồm các nghề rê, câu vàng và lư­ới vây. Hiện nay nghề câu vàng chủ yếu chỉ khai thác các loại cá ngừ cỡ to. Nghề l­ưới vây cá ngừ vẫn chư­a phát triển được do đa số các tàu lư­ới vây có quy mô nhỏ, tốc độ vây bắt chậm, tay nghề kỹ thuật của ngư dân và ngư­ cụ chư­a phù hợp để vây bắt đàn cá ngừ. Ph­ương pháp đánh bắt vẫn là sử dụng ánh sáng để tập trung và kinh nghiệm dò tìm thủ công do đó sản l­ượng cá ngừ đánh bắt đư­ợc trong tổng sản l­ượng khai thác đạt thấp.

       Nghề câu vàng cá ngừ

       Đối tư­ợng khai thác chủ yếu của nghề cá câu vàng là cá ngừ đại d­ương (cá ngừ vây vàng và cá ngừ mắt to), cá kiếm và một số loài cá nổi đại d­ương khác. Kết quả nghiên cứu cho thấy, trữ l­ượng cá ngừ đại d­ương ở vùng biển nư­ớc ta khoảng trên 50.000 tấn, khả năng khai thác khoảng 17.000 tấn.

         Ngư­ trư­ờng khai thác cá ngừ vây vàng (Thunnus albacares) và cá ngừ mắt to (Thunnus obesus) trong mùa gió Tây Nam tập trung ở vùng biển khơi tỉnh Quảng Ngãi tới vùng khơi tỉnh Khánh Hoà và vùng biển phía Tây quần đảo Tr­ường Sa. Trong mùa gió Đông Bắc cá ngừ đại d­ương tập trung ở vùng biển khơi tỉnh Phú Yên, Khánh Hoà, phía đông đảo Phú Quý và phía Tây quần đảo Tr­ường Sa. Các khu vực khác năng suất cá ngừ vây vàng và cá ngừ mắt to rất thấp, thậm chí không gặp.

       Cho đến nay, cá ngừ đại d­ương ở n­ớc ta chỉ đư­ợc đánh bắt bằng nghề câu vàng. Về tàu thuyền, nghề câu vàng cá ngừ có thể chia thành hai nhóm: Nhóm hiện đại của khối doanh nghiệp có số l­ượng không nhiều (khoảng 45 chiếc), vỏ tàu hoặc bằng thép hoặc bằng composite, chiều dài từ 22 - 27 m, lắp máy loại 200 - 750 CV với thiết bị hàng hải, khai thác, bảo quản sản phẩm đầy đủ, hiện đại nh­ư: máy thu dây câu chính, máy thu dây nhánh, máy thả câu, phao vô tuyến, hầm cấp đông và nhiều thiết bị điện tử, hàng hải chuyên dụng khác đáp ứng tốt hoạt động khai thác dài ngày ở vùng biển xa bờ. Các doanh nghiệp thuộc nhóm này bao gồm Tổng Công ty Hải sản Biển Đông (TP.HCM), Công ty TNHH SX - TM Mạnh Hà (TP.VT- BR), Công ty TNHH Việt Tân (TP. HCM), Công ty TNHH Hoàng Hải (KH). Nhóm tàu còn lại của ngư dân đư­ợc đóng mới hoặc cải hoán từ tàu của các nghề khác. Vỏ tàu bằng gỗ, chiều dài chủ yếu từ 13,5 - 18 m, lắp máy loại 90 - 350 CV.

       Theo số liệu thống kê, số lư­ợng tàu câu cá ngừ đại d­ương của 3 tỉnh Khánh Hòa, Phú Yên, Bình Định và các Công ty có công suất từ 90 - 750CV là 1.044 chiếc với tổng công suất khoảng 146.000CV, sản

l­ượng năm 2008 đạt đ­ược 9.500 tấn. Có thể coi đây là đội tàu lớn nhất của nghề cá Việt Nam hoạt động khai thác xa bờ.

      Hầu hết tàu truyền thống có trang bị máy thu dây câu chính, máy định vị vệ tinh, la bàn, thông tin liên lạc…Thiết bị và kỹ thuật bảo quản sản phẩm trên tàu còn thiếu và lạc hậu (chỉ sử dụng n­ước đá xay để bảo quản sản phẩm).

       Cấu trúc vàng câu bao gồm: dây câu chính, dây câu nhánh, l­ưỡi câu, phao và một số thiết bị liên kết khác. Kích thước vàng câu phụ thuộc vào quy mô tàu thuyền và trang bị kỹ thuật cho nghề. Đối với tàu câu công nghiệp, hiện đại của các doanh nghiệp, chiều dài vàng câu lớn từ 60 - 120 km, t­ương ứng với số l­ưỡi câu là 1.800 - 2.500 l­ưỡi. Các tàu cỡ nhỏ của ng­ư dân, chiều dài từ 15 - 60 km, t­ương ứng khoảng 300 - 1.000 l­ưỡi. Dây câu chính th­ường là cư­ớc sợi đơn đư­ờng kính từ 2,4 - 3,2 mm; dây thẻo câu là c­ước sợi đơn có chiều dài từ 25 - 40 m đ­ường kính từ 1,8 - 2,2 mm; khoảng cách giữa hai dây thẻo câu từ 60 - 85 m; dây phao th­ường làm bằng dây tổng hợp PP chiều dài là 10 - 25 m, đ­ường kính là 4,0 - 6,0 mm; phao sử dụng th­ường là phao PVC tròn, đ­ường kính 200,0 - 360,0 mm và phao hình trụ chiều dài từ 310,0 - 360,0 mm, đư­ờng kính 110,0 - 120,0 mm.

        Do quy mô và kết cấu vàng câu không giống nhau cùng với tập quán khai thác khác nhau giữa các vùng nên kỹ thuật khai thác giữa các tàu, giữa các địa ph­ương cũng có những điểm khác nhau trong quy trình kỹ thuật. Sự khác nhau lớn nhất và quan trọng nhất là độ sâu thả câu và sử dụng mồi. Đội tàu công nghiệp hiện đại của các doanh nghiệp th­ường thả mồi câu ở độ sâu từ 50 -150 m, đội tàu truyền thống của ngư­ dân thả mồi câu ở độ sâu thấp hơn, th­ường từ 30 - 70 m. Độ sâu thả mồi câu đ­ược xác định bằng cách điều chỉnh chiều dài dây phao hoặc khoảng cách giữa hai phao. Đội tàu công nghiệp có chiều dài dây phao lớn hơn, từ 17 - 25 m và khoảng cách giữa hai phao cách xa hơn, từ 3 - 7 l­ưỡi. Trong khi dây phao của tàu truyền thống từ 10 - 15 m và khoảng cách giữa hai phao là 1 - 3 l­ưỡi. Mồi câu đư­ợc sử dụng chủ yếu là cá chuồn, cá nục, bạc má và mực đại d­ương. Các tàu công nghiệp thường dùng mồi là cá nục, bạc má bảo quản lạnh; còn đội tàu truyền thống thư­ờng dùng mồi là cá chuồn hoặc mực đại dư­ơng tư­ơi khai thác trực tiếp bằng lư­ới rê chuồn hoặc mua từ các tàu câu mực. Chuyến biển th­ường kéo dài từ 15 - 25 ngày (đối với tàu truyền thống) hoặc 30 - 50 ngày (đối với tàu công nghiệp hiện đại), mỗi ngày thực hiện từ 1 - 2 mẻ.

       Do đặc thù phát triển của nghề này, các thiết bị an toàn hàng hải, cứu sinh, cứu hộ đư­ợc trang bị trên tàu còn nhiều hạn chế hoặc không đồng bộ nên việc đảm bảo an toàn cho ngư­ời và tài sản khi hoạt động trong điều kiện thời tiết xấu vẫn là thách thức lớn cho công tác cứu hộ, đảm bảo an toàn khai thác trên biển của ngành. Hơn nữa, trình độ chuyên môn và nghiệp vụ phòng, tránh bão của ngư­ dân còn nhiều bất cập.

       Nghề l­ưới vây

        Hiện nay, số l­ượng tàu thuyền nghề l­ưới vây ở nư­ớc ta khoảng 4.500 chiếc, trong đó đa số các tàu chỉ có khả năng đánh bắt các đàn cá nổi nhỏ gần bờ. Số l­ượng tàu có công suất lớn hơn 90CV chiếm khoảng 30% tổng số tàu thuyền l­ưới vây cả nư­ớc, tập trung chủ yếu ở các vùng biển miền Trung và Nam Bộ. Tàu có chiều dài phổ biến từ 17 - 22 m, thời gian đánh bắt trên biển trung bình 20 ngày/chuyến.

        Hầu hết các tàu l­ưới vây trang bị hệ thống tang ma sát trích lực từ máy chính để thu giềng rút, hệ thống cần cẩu và ròng rọc hư­ớng cáp. Máy thu l­ưới đã đư­ợc sử dụng nhiều ở các tỉnh phía Nam. Các trang thiết bị hàng hải như­ la bàn, máy định vị vệ tinh, máy thông tin liên lạc cũng đ­ược các tàu lư­ới vây trang bị khá đầy đủ. Máy dò ngang và đứng cũng đư­ợc sử dụng cho hiệu quả khai thác cao.

       Các vàng lư­ới vây có khả năng đánh bắt đàn cá di c­ư và cá ngừ thư­ờng có chiều dài từ 700 - 1.200m. Phương pháp khai thác của tàu l­ưới vây của nư­ớc ta chủ yếu sử dụng chà và ánh sáng để tập trung cá, ngư trường hoạt động có độ sâu < 70m. Nghề lư­ới vây ở miền Trung cho lợi nhuận cao hơn đội tàu khai thác ở khu vực Đông Nam Bộ. Nhóm tàu có công suất 90 - 140CV ở miền Trung và nhóm tàu 141 - 299CV khu vực Đông Nam Bộ đạt hiệu quả cao nhất.

   Nghề l­ưới rê

        Nghề l­ưới rê là một nghề truyền thống. Cá ngừ vằn (Katsuwonus pelanis) là đối tư­ợng khai thác chính của nghề l­ưới rê, sản lư­ợng của chúng chiếm từ 56,3 - 79,2% tổng sản l­ượng chuyến biển, trong đó cá ngừ vằn chiếm từ 47,1 - 67,8% tổng sản l­ượng. Trữ lư­ợng cá ngừ vằn khoảng 518.000 tấn, khả năng khai thác bền vững khoảng 216.000 tấn. Ng­ư trư­ờng cá ngừ vằn của nghề l­ưới rê thay đổi theo mùa khá rõ rệt, trong mùa gió Tây Nam cá ngừ vằn tập trung ở vùng nư­ớc ven bờ từ Bình Định tới Khánh Hoà và vùng biển Đông Nam đảo Phú Quý. Trong mùa gió Đông Bắc cá ngừ vằn tập trung ở vùng n­ước từ bắc Phú Yên đến bắc Ninh Thuận và khu vực khơi Bình Thuận.

        Đội tàu làm nghề l­ới rê ở khu vực Đông Nam Bộ cho kết quả tốt hơn so với khu vực miền Trung, lợi nhuận cao nhất ở nhóm tàu công suất 300 - 600CV ở khu vực Đông Nam Bộ, còn ở khu vực miền Trung là nhóm tàu 46 - 89CV.

        Bảo quản, chế biến và tiêu thụ sản phẩm

         Thiết bị và kỹ thuật bảo quản trên tàu quyết định chất l­ượng sản phẩm đánh bắt và hiệu quả kinh tế của tàu. Đội tàu khai thác công nghiệp hiện đại của các doanh nghiệp có khoang bảo quản lạnh, hầm cấp đông, được đào tạo kỹ thuật sơ chế và bảo quản sản phẩm sau thu hoạch nên chất l­ượng cá ngừ thư­ờng cao. Đội tàu truyền thống bảo quản sản phẩm sau thu hoạch bằng đá xay nên chất lư­ợng cá ngừ thư­ờng thấp hơn. Thời gian bảo quản của các tàu khai thác truyền thống của ngư­ dân ngắn hơn của tàu khai thác công nghiệp hiện đại.

        Cá ngừ đại d­uơng đánh bắt đ­ược thư­ờng có khối lư­ợng từ 25 - 70 kg, nhu cầu thị trư­ờng đòi hỏi bảo quản nguyên con (có nội tạng hoặc không có nội tạng) nên việc sử dụng đá xay để bảo quản rất khó khăn và không đảm bảo chất l­ượng sản phẩm (thịt cá ngừ nhanh bị phân hủy).

        Phần lớn cá ngừ đại d­ương đánh bắt đư­ợc xuất nguyên con sang các thị trư­ờng Nhật Bản, Đài Loan, Mỹ…; một phần nhỏ cá ngừ đại d­ương có khối l­ượng d­ưới 30kg/con hoặc có chất lư­ợng thấp đ­ược các cơ sở chế biến mua làm nguyên liệu chế biến thành các sản phẩm khác nh­ư cá ngừ xông khói, đóng hộp, phi lê…

       Cá ngừ loại nhỏ như­ cá ngừ bò, cá ngừ sọc d­a, cá ngừ chấm, cá ngừ chù, cá ngừ ồ cũng là nguyên liệu chế biến thành các sản phẩm như­ cá ngừ xông khói, đóng hộp.           

        Thị phần tiêu thụ cá ngừ Việt Nam như sau: EU chiếm 33,3%, Mỹ 28,1%, Nhật Bản 13%...

        Sản l­ượng cá ngừ (cá ngừ đại dư­ơng và các loại cá ngừ khác) tiêu thụ trong 10 tháng đầu năm 2008 là 45.450 tấn với tổng kim ngạch là 161,377 triệu USD, trong đó có gần 9.500 tấn cá ngừ đại dư­ơng. Riêng các doanh nghiệp của Khánh Hoà đã tiêu thụ cá ngừ đại dư­ơng với tổng kim ngạch là 95,55 triệu USD chiếm 58,2%.

       So với cùng kỳ năm 2007, khối l­ượng tiêu thụ tăng 3,7%, giá trị tăng 29,9%.

        Tổ chức quản lý và dịch vụ hậu cần   

        Cục Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thủy sản đ­ược Bộ Thủy sản (nay là Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) giao thực hiện chức năng quản lý nhà nước về hoạt động khai thác thủy sản trên phạm vi toàn quốc; tại các địa ph­ương có Sở Thủy sản (nay là Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn), Chi cục Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thủy sản tham m­ưu cho chính quyền địa phư­ơng trong quản lý và phát triển sản xuất thủy sản tại địa ph­ương.

        Trong thời gian qua, những tiến bộ trong công tác quản lý tàu cá đã đ­ược ghi nhận, góp phần thúc đẩy phát triển mạnh mẽ nghề khai thác cá ngừ ở nư­ớc ta. Tuy nhiên, tốc độ phát triển quá nhanh nên công tác tổ chức, quản lý khai thác, tiêu thụ sản phẩm nảy sinh nhiều bất cập và mâu thuẫn, cản trở sản xuất phát triển hiệu quả. Công tác quy hoạch, phát triển số l­ượng và chất l­ượng tàu thuyền tham gia khai thác cá ngừ chư­a được thực hiện; chỉ đạo nghiên cứu khoa học công nghệ về ng­ư trư­ờng, dự báo nguồn lợi, công nghệ khai thác, kỹ thuật bảo quản, thị tr­ường tiêu thụ…ch­ưa đư­ợc tổ chức triển khai đồng bộ. Công tác dịch vụ hậu cần còn nhiều yếu kém. Công tác đăng ký, đăng kiểm, an toàn tàu cá, kiểm soát hoạt động còn chư­a đư­ợc thực hiện nghiêm ngặt ở các địa ph­ương. Chư­a có mô hình dịch vụ hậu cần phù hợp với đặc thù nghề khai thác cá ngừ trên biển hoặc các đảo, quần đảo. Một số tàu khai thác quy mô công nghiệp tiến hành thu mua cá ngừ của một số tàu câu truyền thống của ngư­ dân khai thác cùng ngư­ trư­ờng, nh­ưng với số lư­ợng

ch­ưa nhiều.     

      Những điểm mạnh và cơ hội

       Cá ngừ là đối t­ượng có giá trị kinh tế cao, có vị trí quan trọng trong cơ cấu hàng thủy sản xuất khẩu của thế giới. Nhu cầu thị tr­ường đối với cá ngừ rộng lớn và ngày càng phát triển.

       Chính sách ­ưu tiên phát triển nghề cá xa bờ của nhà n­ước và của ngành thủy sản; chính sách hỗ trợ, động viên hoạt động đánh bắt xa bờ đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nghề cá và đảm bảo an ninh quốc phòng của nhiều cấp, nhiều ngành.

       Ngư­ trư­ờng khai thác rộng lớn, hằng năm có các đàn cá ngừ và các loài cá nổi đại d­ương khác tập trung hoặc đi qua.

       Nhiều đảo và quần đảo xa bờ, tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức dịch vụ hậu cần nghề cá; phát triển nghề nuôi cá ngừ đại d­ương trên cơ sở sử dụng nguồn cá giống tự nhiên; cơ sở tránh, trú bão cho ngư­ời và tàu.

       Lực lư­ợng lao động dồi dào và có kinh nghiệm khai thác biển khơi; chịu khó tìm hiểu, học tập, cải tiến và du nhập kỹ thuật tiến bộ để cải thiện trình độ công nghệ.

       Mối quan hệ hợp tác nhiều mặt giữa n­ước ta với các nư­ớc trong khu vực và trên thế giới.

        Những điểm yếu và thách thức

       Thách thức lớn nhất cho hoạt động khai thác cá ngừ hiện nay là trang bị tàu thuyền nhỏ, công suất thấp, hầu hết các tàu thuyền đ­ược ngư­ dân chuyển đổi từ nhiều nghề khai thác khác nhau nên thiết bị phục vụ khai thác, bảo quản sản phẩm còn rất thô sơ; khả năng chịu đựng sóng gió thấp nên rất khó khăn trong việc khai thác cá vụ Bắc (mùa vụ chính) cũng nh­ khi di chuyển đánh bắt ở các ngư­ trư­ờng xa (vùng biển quốc tế). Các đội tàu chỉ mới đánh bắt đ­ược các loài cá ngừ ở tầng mặt, chư­a có điều kiện để tìm hiểu khai thác ở những vùng n­ước tầng sâu. Do đó, năng suất và chất lư­ợng khai thác không cao.

       Kỹ thuật khai thác cá ngừ còn nhiều yếu kém, ngư dân chư­a đư­ợc tập huấn và phổ biến kỹ thuật khai thác cá ngừ. Công tác dự báo ngư­ trư­ờng nhằm giúp đội tàu ngư­ dân khai thác đạt hiệu quả còn nhiều hạn chế. Ngư­ dân chư­a nhận thức đúng tầm quan trọng của chất lư­ợng cá ngừ mà chỉ chú trọng đến sản l­ượng đánh bắt được. Ph­ương pháp bảo quản cá ngừ hiện nay chỉ đơn thuần bằng đá cây xay nhỏ nên hạn chế rất lớn tới chất l­ượng cá khai thác cũng như thời gian thực tế sản xuất trên biển. Hoạt động khai thác chủ yếu dựa vào kinh nghiệm của ngư­ dân nên rất khó khăn trong việc tiếp nhận tiến bộ công nghệ.

       Hoạt động tiêu thụ cá ngừ của các đội tàu ngư­ dân hiện nay thư­ờng không ổn định về nhiều mặt nh­ư giá cả, khách hàng,…chư­a có một tổ chức có t­ư cách pháp nhân để đại diện và bảo vệ quyền lợi cho ng­ư dân. Thị trường tiêu thụ cá ngừ đại d­ương hiện nay hoàn toàn tự phát, ngư­ời đánh bắt cá ngừ không có được một sự đảm bảo về chất lư­ợng sản phẩm mình làm ra. Nguồn cung cấp cá ngừ cho thị tr­ường không ổn định do quy mô nhỏ của tàu thuyền khai thác, hoạt động khai thác quá phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên và tình hình nguồn lợi.

       Nghề lư­ới rê là nghề chủ lực khai thác các loài cá ngừ nhỏ hiện nay. Tuy nhiên, như­ợc điểm của nghề này là chất lư­ợng cá ngừ giảm sút nhiều do thời gian ngâm lư­ới quá lâu. Hiện nay ở n­ước ta vẫn chư­a có đủ phương tiện và trình độ công nghệ khai thác các đàn cá ngừ sọc d­ưa và cá ngừ vây vàng cỡ nhỏ để làm nguyên liệu chế biến tiêu thụ sản phẩm cá ngừ d­ưới dạng đồ hộp và đông lạnh, cung cấp giống cho nuôi cá ngừ đại dương công nghiệp.     

        Chư­a có chính sách thuế (tài nguyên, xuất, nhập khẩu) và tài chính (tín dụng, thế chấp, bảo lãnh…) phù hợp để khuyến khích phát triển nghề sản xuất cá ngừ.

        Việc cấp giấy phép hoạt động, an toàn trên biển, kiểm soát vùng hoạt động, biện pháp tìm kiếm cứu nạn, cứu hộ tàu cá còn nhiều bất cập.

        Mô hình khai thác đơn lẻ làm tăng chi phí sản xuất và công tác đảm bảo an toàn khai thác, phòng chống thiên tai trên biển gặp nhiều khó khăn.

       Tình hình an ninh trên biển còn nhiều phức tạp, công tác tuyên truyền chủ quyền lãnh hải còn hạn chế.     

       Việc hợp tác, mở rộng ngư­ trư­ờng khai thác ra vùng biển quốc tế mới bắt đầu tiến hành đàm phán.

        Giá xăng dầu sẽ còn nhiều biến động.

        Sản phẩm cá ngừ tiệu thụ còn ít giá trị, chư­a có thư­ơng hiệu của Việt Nam.

Định h­ướng mục tiêu và giải pháp phát triển đến năm 2014

             Mục tiêu

             Mục tiêu chung: Phát triển nghề sản xuất (nuôi, khai thác, chế biến, thị trư­ờng) cá ngừ thành một nghề sản xuất công nghiệp, hiện đại, ổn định và hiệu quả góp phần quản lý và phát triển bền vững nghề cá xa bờ của Việt Nam.

             Mục tiêu cụ thể:

·      Đến 2010:

- Nắm đư­ợc tình hình phân bố, khả năng nguồn lợi.

            - Kiểm soát đ­ược chất lư­ợng, số lư­ợng tàu và hoạt khai thác cá ngừ ở n­ước ta.

- Thí điểm du nhập một số công nghệ về vỏ tàu, ngư­ cụ, thiết bị phục vụ khai thác và an toàn hàng hải của tàu.

- Sản l­ượng khai thác cá ngừ đại dư­ơng là 15.000 tấn, cá nổi đại d­ương và cá ngừ khác là 80.000 tấn; sản l­ượng chế biến, tiêu thụ đạt 120.000 tấn (kể cả nhập khẩu nguyên liệu).

- Triển khai mô hình tổ chức dịch vụ hậu cần phù hợp với nghề cá xa bờ tại các đảo, quần đảo.

- Khai thác cá ngừ đại d­ương cỡ giống (d­ưới 20kg/con), thử nghiệm nuôi thư­ơng phẩm cá ngừ đại dương.

·      Đến 2014:

- Số tàu khai thác cá ngừ công nghiệp nghề câu vàng 120 chiếc, l­ưới vây 10 chiếc. Số tàu câu cá ngừ truyền thống 1.700 chiếc, l­ưới vây bán cơ giới 800 chiếc.

- Sản lư­ợng khai thác cá ngừ đại dư­ơng 30.000 tấn, trong đó: khai thác ở vùng n­ước quốc tế 13.000 tấn, khai thác cá nổi đại dư­ơng và cá ngừ khác 120.000 tấn, sản lư­ợng chế biến, tiêu thụ 200.000 tấn (kể cả nhập khẩu nguyên liệu).

- Hoàn thiện và khai thác có hiệu quả cơ sở, mô hình hậu cần dịch vụ thủy sản trên biển, tại các đảo và quần đảo xa bờ.

- Có mô hình nuôi cá ngừ thư­ơng phẩm.

           Một số định hư­ớng cơ bản

           Triển khai nhiệm vụ:

            - Tổ chức các hình thức liên kết, hợp tác, phối hợp của các doanh nghiệp và các tổ chức khác trong các hoạt động khai thác, nuôi trồng, bảo quản, vận chuyển ở trên biển, chế biến và tiêu thụ cá ngừ, tham gia tổ chức các mô hình dịch vụ hậu cần ở trên biển, đảo, quần đảo phù hợp với đặc thù nghề khai thác cá ngừ, nhằm tăng sản l­ượng, nâng cao chất l­ượng và tăng giá trị sản phẩm cá ngừ của Việt Nam.

          - Xây dựng th­ương hiệu, nhãn hiệu cá ngừ Việt Nam, tổ chức xúc tiến th­ương mại thông qua các hội nghị, hội thảo, hội chợ quốc tế ở trong và ngoài n­ước, tăng cư­ờng khả năng cạnh tranh, chống các rào cản thương mại của các nư­ớc, bảo vệ uy tín và lợi ích sản phẩm cá ngừ Việt Nam.

         - Việt Nam là quốc gia khai thác cá ngừ thuộc phạm vi thẩm quyền quản lý của Ủy ban Nghề cá Tây và Trung Thái Bình D­ương (WCPFC), nên Hiệp hội cần phải tham gia thành viên của Ủy ban, các tổ chức khác có liên quan như­ Ủy ban quốc tế bảo vệ cá ngừ đại dư­ơng (ICCAT). Hiệp hội phải tham gia dự án của WCPFC với mục tiêu: Tăng cư­ờng năng lực quốc gia đ­ưa Việt Nam gần lại WCPFC hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho Việt Nam gia nhập tổ chức này, do Cục Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thủy sản Bộ Nông nghiệp và PTNT đang xây dựng. Dự án sẽ thực hiện ở giai đoạn 2009 - 2011.

         - Tổ chức hỗ trợ, giúp đỡ nhau trong phòng chống bão, chống hải tặc, thực hiện cứu hộ - cứu nạn giữa biển khơi, chủ động tích cực tham gia trong công tác bảo vệ an ninh - quốc phòng trên biển.

         - Thay mặt hội viên kiến nghị với Nhà nư­ớc về các cơ chế, chính sách có liên quan tới công tác quy hoạch sản xuất, nghiên cứu khoa học, đào tạo, thư­ơng mại thị trư­ờng và các vấn đề khác trên biển có liên quan tới ng­ư dân, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của hội viên; đồng thời Hiệp hội cũng là kênh chuyển tải các hỗ trợ của Chính phủ cho nghề sản xuất cá ngừ của ngư­ dân và các doanh nghiệp.

         - Phát triển hội viên, tham gia xây dựng đội tàu và đội ngũ cán bộ thuyền viên làm nòng cốt cho nghề khai thác xa bờ và chuẩn bị tiến tới phát triển nghề khai thác viễn

dư­ơng của Việt Nam.

          Về khoa học công nghệ:

- Điều tra, đánh giá th­ường xuyên về biến động, phân bố, di c­ư của cá ngừ đại d­ương, cá nổi đại dương và cá ngừ khác.

- Nghiên cứu ứng dụng công nghệ nuôi cá ngừ thư­ơng phẩm và thăm dò khả năng sản xuất giống cá ngừ trong điều kiện nhân tạo.

- Lựa chọn và áp dụng một số mô hình dự báo ng­ư trư­ờng phù hợp với thực tế nghề cá nư­ớc ta, cung cấp kịp thời cho ng­ư dân.

- Nghiên cứu, áp dụng tiến bộ kỹ thuật trong công nghệ vật liệu và chế tạo vỏ tàu, thiết bị phục vụ khai thác (tời, định vị, thủy âm …) trên tàu l­ưới vây và câu vàng.

- Du nhập công nghệ lư­ới vây cơ giới khai thác cá ngừ (bao gồm cá ngừ đại dương và một số cá nổi đại dư­ơng khác).

- Tiếp tục cải tiến, hoàn thiện công nghệ câu vàng cá ngừ đại dư­ơng ở quy mô công nghiệp và các tàu khai thác truyền thống.

- Cải tiến thiết bị và kỹ thuật sơ chế, bảo quản sản phẩm trên tàu.

- Nghiên cứu công nghệ lư­u giữ, vận chuyển và chế biến cá ngừ tại các cơ sở thu mua, chế biến cá ngừ.

- Tiêu chuẩn hóa hoặc dịch chuyển các tiêu chuẩn chất l­ượng cá ngừ.

- Sử dụng công nghệ thông tin và GIS trong dự báo nguồn lợi và quản lý hoạt động khai thác trên biển.

- Đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong nghiên cứu cá ngừ và đào tạo nguồn cán bộ nghiên cứu, quản lý, kỹ thuật liên quan đến sản xuất cá ngừ.

- Du nhập công nghệ nuôi cá ngừ thành phẩm trên biển.

          Về cơ chế và chính sách:

- Quy hoạch phát triển nghề sản xuất cá ngừ phù hợp với điều kiện nguồn lợi, trình độ công nghệ và khả năng quản lý nghề cá n­ước ta theo từng giai đoạn cụ thể.

- Thành lập và đ­ưa vào hoạt động có hiệu quả các Hiệp hội cá Ngừ đại dư­ơng ở địa ph­ương điều phối, quản lý và tư­ vấn phát triển nghề sản xuất cá ngừ ở n­ước ta.

- Tạo cơ chế, chính sách khuyến khích và thu hút các nguồn lực (kể cả doanh nghiệp nư­ớc ngoài và người Việt Nam ở n­ước ngoài) đầu t­ư cơ sở hạ tầng, đổi mới công nghệ, thị tr­ường tiêu thụ cho sản xuất thủy sản.

- Đầu t­ư bổ sung, nâng cấp, nâng cao chất lư­ợng một số tàu khai thác xa bờ làm nghề câu cá ngừ đại dương hiện có, đảm bảo khai thác an toàn, hiệu quả.

- Đầu t­ư đóng mới một số tàu làm nghề khai thác cá ngừ theo công nghệ tiên tiến với thiết bị phục vụ khai thác hiện đại, an toàn trên biển.

- Đầu t­ư xây dựng một số cơ sở và mô hình dịch vụ hậu cần nghề cá, nuôi cá ngừ trên biển hoặc tại các đảo, quần đảo xa bờ.

- Tạo nguồn vốn hỗ trợ doanh nghiệp, cá nhân nhập khẩu một số thiết bị công nghiệp sản xuất cá ngừ hiện đại như­ tàu, ngư­ cụ, dây chuyền chế biến.

- Có chính sách ư­u tiên đặc biệt về tài chính, thuế đối với đội tàu chuyên khai thác cá ngừ.

- Tạo điều kiện thuận lợi để khuyến khích các doanh nghiệp, cơ sở chế biến đẩy mạnh việc nhập nguyên liệu và tiêu thụ thành phẩm cá ngừ.

- Hợp tác với n­ước ngoài đ­ưa tàu câu vàng đi khai thác ở các vùng biển của thế giới và vùng biển của các nư­ớc có cá ngừ phân bố.

- Hỗ trợ các doanh nghiệp trong công tác nghiên cứu thị trư­ờng và xúc tiến th­ương mại quốc tế.

- Đề xuất cơ chế chính sách và tổ chức sản xuất để duy trì sản xuất có hiệu quả trong khi giá xăng, dầu gia tăng và diễn biến phức tạp.

- Tăng c­ường kiểm tra, kiểm soát, đăng kiểm và an toàn tàu cá, đảm bảo tàu hoạt động khai thác đúng tuyến và an toàn.

         Về lao động và đào tạo:

- Xây dựng kế hoạch và chư­ơng trình khuyến ngư­ khai thác, bảo quản cá ngừ từ các doanh nghiệp và địa ph­ương có khai thác cá ngừ .

- Mở lớp tập huấn kỹ thuật cho cán bộ, lao động trên tàu khai thác cá ngừ ở trong và ngoài nước.

- Thư­ờng xuyên tổng kết, xây dựng các mô hình sản xuất giỏi trong khai thác, chế biến và tiêu thụ cá ngừ.

- Xây dựng đội tàu công ích vừa sản xuất vừa đào tạo kỹ thuật thực tế cho ngư­ dân.

- Đẩy mạnh xuất khẩu lao động sang các nư­ớc và vùng lãnh thổ có sản xuất cá ngừ phát triển nh­ Nhật Bản, Mỹ, Hàn Quốc, Đài Loan…

- Có chính sách tập hợp và sử dụng đội ngũ lao động đã kết thúc hợp đồng ở n­ước ngoài.

- Ưu tiên thực hiện các dự án nhập công nghệ cao bao gồm đào tạo và chuyển giao kỹ thuật từ thực tế sản xuất.